ทบทวบธรรม: อานาปานสติ

อนุสติ 10 คือ ความระลึกถึง, อารมณ์อันควรระลึกถึงเนืองๆ

พุทธานุสติ การระลึกถึงพระพุทธเจ้า คือ น้อมจิตระลึกถึงและพิจารณาคุณของพระองค์
ธัมมานุสติ การระลึกถึงพระธรรม คือ น้อมจิตระลึกถึงและพิจารณาคุณของพระธรรม
สังฆานุสติ การระลึกถึงพระสงฆ์ คือ น้อมจิตระลึกถึงและพิจารณาคุณของพระสงฆ์
สีลานุสติ การระลึกถึงศีล คือ น้อมจิตรำลึกพิจารณาศีลของตนที่ได้ประพฤติปฏิบัติบริสุทธิ์ไม่ด่างพร้อย
จาคานุสติ การระลึกถึงการบริจาค คือ น้อมจิตระลึกถึงทานที่ตนได้บริจาคแล้ว และพิจารณาเห็นคุณธรรมคือความเผื่อแผ่เสียสละนี้ที่มีในตน
เทวตานุสติ การระลึกถึงเทวดา คือ น้อมจิตระลึกถึงเทวดาทั้งหลายที่ตนเคยรู้และพิจารณาเห็นคุณธรรมอันทำบุคคลให้เป็นเทวดานั้นๆ ตามที่มีอยู่ในตน
มรณสติ การระลึกถึงความตายอันจะต้องมีมาถึงตนเป็นธรรมดา พิจารณาที่จะให้เกิดความไม่ประมาท
กายคตาสติ สติพิจารณากายนี้ ให้เห็นว่าประกอบด้วยส่วนต่างๆ อันไม่สะอาด ไม่งาม น่ารังเกียจ เป็นทางรู้เท่าทันสภาวะของกายนี้ มิให้หลงใหลมัวเมา
อานาปานสติ สติกำหนดลมหายใจเข้าออก
อุปสมานุสติ การระลึกถึงธรรมเป็นที่สงบ คือ ระลึกถึงและพิจารณาคุณของพระนิพพาน อันเป็นที่ระงับกิเลสและความทุกข์

เป็น 10 กรรมฐานในกรรมฐาน 40 กองได้แก่ กสิน 10, อนุสสติ 10, อสุภะ 10, พรหมวิหาร 4, อรูปฌาน 4 จตุธาตุววัตถาน 1 อาหาเรปฏิกูลสัญญา 1

อานาปานสติ คือ มีสติอยู่กับลมหายใจเข้าออก เป็นแนวทางการปฏิบัติเพื่อให้เกิดสมาธิ

อานาปานสติ เพื่อเจริญปัญญา
อานาปานสติ อันภิกษุเจริญแล้ว ทำให้มากแล้ว ย่อมมีผลมากมีอานิสงส์มาก
ภิกษุที่เจริญอานาปานสติแล้ว ทำให้มากแล้วย่อมบำเพ็ญสติปัฏฐาน ๔ ให้บริบูรณ์ได้
ภิกษุที่เจริญสติปัฏฐาน ๔ แล้ว ทำให้มากแล้วย่อมบำเพ็ญโพชฌงค์ ๗ ให้บริบูรณ์ได้
ภิกษุที่เจริญโพชฌงค์ ๗ แล้ว ทำให้มากแล้วย่อมบำเพ็ญวิชชาและวิมุตติให้บริบูรณ์ได้

แนวทางการฝึกอานาปานสติที่ปฏิบัติง่าย

ให้หาสถานที่อันเป็นมุมสงบ นั่งโดยเอาขาขวาทับขาซ้าย เอามือขวาทับมือซ้าย
ตั้งกายตรง ดำรงสติเฉพาะหน้า ให้มีสติอยู่กับปัจจุบันเท่านั้นเอง ทำใจสบายๆ ไม่บังคับ ไม่ฝืนตนเอง ไม่ตึงไม่หย่อน แค่มีสติอยู่กับลมหายใจ
หายใจเข้าก็รู้ หายใจออกก็รู้
หายใจออกยาว ให้รู้ว่าหายใจออกยาว หายใจเข้ายาว ให้รู้ว่าหายใจเข้ายาว
หายใจออกสั้น ให้รู้ว่าหายใจออกสั้น หายใจเข้าสั้น ให้รู้ว่าหายใจเข้าสั้น
หายใจลงไปถึงท้องตำแหน่งเหนือสะดือ(ในความรู้สึก)

ถ้าหายใจได้เป็นธรรมชาติ ที่เราหายใจทุกวันนี้ มันหายใจลึกลงไปถึงท้อง จะรู้ได้ว่าท้องจะพอง(ในความรู้สึกรู้ว่าลมหายใจค่อยๆเข้าไปในท้อง) รู้ได้ว่าท้องจะยุบ(ในความรู้สึกรู้ว่าลมหายใจค่อยๆออก) จนเกิดความรู้สึกหายใจแล้วสบาย ใจที่เบาสบายนี่แหละทำให้เกิดสมาธิ แล้วทำไมเมื่อเริ่มต้นต้องหายใจยาว เพราะจิตยังไม่สงบ ร่างกายจึงต้องการออกซิเจนเยอะ

ในการใช้ชีวิตประจำวันเมื่อมีสิ่งกระทบ การใช้กรรมฐานให้เหมาะกับเหตุปัจจัยเป็นสิ่งจำเป็นมาก จุดประสงค์เพื่ออบรมจิตให้เข้าถึงอริยสัจ

สำหรับข้าพเจ้า กรรมฐานที่เมื่อปฏิบัติแล้วทำให้มีสติสมาธิตลอดเวลา คือ อานาปานสติ เป็นกรรมฐานที่เหมาะแก่การเจริญภาวนา